Şizofreni Tedavisi Nasıldır?
Şizofrenide esas olarak “gerçeği değerlendirme” bozulmuştur. Kişide en az altı aylık sureyle aşağıdaki belirtilerden en az ikisinin varlığı durumudur;
1) Sanrılar
2) Varsanılar
3) Dezorganize konuşma
4) İleri derecede dezorganize ya da katatonik davranış
5) Negatif belirtiler
Bu durumdaki kişide hastalığın sureci içinde sosyal, mesleki, ailesel ilişkilerinde ve kendine bakim gibi alanlarda belirgin bozulmalar oluşur.
Sanrı nedir?
Hastanın sabit bir fikir ile bağlandığı, aksi yöndeki söylemlere karşın ikna edilemeyen ve mümkün olmayacak derecede içeriğe sahip olan yanlış inançlardır.
Başlıca tipleri arasında kötülük görme, takip edilme (perseküsyon); üzerine alınma (etrafındaki her olayın kendisi ile ilişkili olduğu seklindeki referans sanrıları); kontrol edilme; düşünce sokulması, çekilmesi ya da yayınlanması; dini sanrılar; vücutsal; suçluluk – günahkarlık ve büyüklük sanrıları sayılabilir.
Varsanı nedir?
Olmayan bir takım uyaranları var gibi algılama durumudur.
Bu hastalıkta en çok işitsel varsanılar (kendisi ile konuşan sesler, gürültüler duyma gibi) bulunmaktadır.
Ayrıca görsel varsanılar (duvarda çizgiler, kendine bakan yüzler, yaratıklar görme gibi); koku varsanıları (iyi ye da kötü ama başkasının duymadığı kokular duyma); dokunma varsanıları (vücudunda bir şeyler geziyor gibi hisler); vücutsal varsanılar (beden yapısının, bölgelerinin değiştiği seklinde) olabilir.
Dezorganize Konuşma nedir?
- Anlamsız, saçma sapan konuşma
- Konuşma sırasında konudan uzaklaşma, başka konuya geçme
- Amaca yönelik konuşma yapamama, devamlı olarak konunun etrafında konuşma
- Konuşma sırasında duraklamalar olması
- Yeni, anlamsız kelimeler oluşturma
- Söylenenleri tekrar etme
Dezorganize/Katatonik Davranış nedir?
Dezorganize davranışlar;
- Amaçsız davranışlarda bulunma
- Saldırgan davranışlarda bulunma
- Anlamsız gülme
- Yüz ifadesinin uygunsuz olması
Katatonik davranışlar;
- Hiç hareket etmeden durma
- Hareket etmeye karşı direnç gösterme
- Garip pozisyonlar alma
- Söylenen sözleri ve yapılan hareketleri tekrar etme
- Zaman zaman aşırı, amaçsız hareketler
Negatif Belirtiler nelerdir?
- Kişinin yüz ifadesinde düzleşme, donuk bakma, duygularını ifade edememe
- Düşünce içeriği ve konuşmada azalma
- Öz bakımda azalma
- Hayata dair motivasyonda azalma, hayattan zevk almama, insanlarla görüşmeyi kesme, yalnız yaşamayı tercih etme
Şizofreni türleri:
- Paranoid tip: Sanrı ve varsanılar daha belirgindir.
- Katatonik tip: Katatonik davranışlar belirgindir.
- Desorganize tip: Dezorganize davranışlar belirgindir.
Başlangıç Yaşı:
Genellikle 16-25 yas arasında görülse de çocukluk yaşlarında ya da 40 yas sonrası da görülebilmektedir.
Kadınlarda erkeklere göre daha geç yasta başlamaktadır. Başlangıç yaşı erkeklerde 15-25 arası, kadınlarda ise 25-35 yas arasındadır.
Hastalarda belirlenen risk faktörleri:
Genel olarak toplumda % 1 oranında görülmektedir. Erkek ve kadınlarda eşit oranda görülmektedir.
Hastalar arasında bekarlık yüksek orandadır. Evli çiftlerde ise boşanma oranı toplum ortalamalarından fazla bulunmuştur. Kentsel yerleşim alanlarında daha çok görülmektedir.
Kalıtımın Rolü:
Hastanın anne-babasından birinde bu hastalık varsa çocuklarda risk % 12 ‘ye çıkarken, her ikisi de hasta ise % 44’e yükselmektedir.
Hastalığın Seyri:
Hastalık kadınlarda erkeklere göre, daha az sayıda ve sürede hastanede yatışa yol açmakta; hastalık daha az kötüleşme dönemleri ile seyretmektedir.
Kadın hastalar daha az intihar etmekte, evliliklerini erkeklere göre daha fazla sürdürebilmektedirler.
Hastalık Kimlerde Daha İyi Seyretmektedir?
Geç başlangıç yaşı (20 ve sonrası)
Yüksek sosyo-ekonomik düzey
Hastalık öncesi toplumsal ilişkileri ve işlevselliği iyi olan, işi olanlar
Ailede şizofreni hastalığı olmaması
Zekanın normal sınırlarda olması
Başlangıcın bir olayı izleyerek olması
Yavaş yavaş değil, aniden başlaması
Tedavi için geçen sürenin kısa olması
Yüz ifadesinde donukluğun ve uygunsuzluğun olmaması
Hastalık Nasıl Seyretmektedir?
Tedaviye geç başlanmadığında, az ve kısa sureli yatışlar ile kişinin topluma uyumu sağlanabilmekte, hasta toplum içinde bir takım görev ve sorumluluklar alabilmektedir.
Ancak negatif belirtilerin uzun sure devam ettiği hallerde bu sosyalleşme ve işlevsellik bozulmaktadır.
Bazı şizofren hastalarda görülebilen kendine bakımda azalma, sağlıksız ortamlarda bulunma ve alkol-madde kullanımları nedeniyle enfeksiyon hastalıkları daha çok gözlenmekte ve yaşamı kısaltmaktadır.
Şizofrenlerin % 10 kadarında intihar sonucu ölüm saptanmıştır. Şizofreni hastalarının bu nedenlerle, diğer insanlarla karşılaştırıldığı da, 10 yıl daha az yasam suresine sahip olabilmektedir.
Tedavi:
İlaç tedavisi ve bireysel destekleyici tedavi yanı sıra grup terapileri hastanın işlevselliği ve sosyalleşmesini arttırmakta, gidişi olumlu hale getirmektedir.
Hastaların % 30’unda belirgin düzelme mevcuttur, % 30’unda ise hafif belirtiler kalır.
Yaklaşık % 40 hastada ise tüm yaşam boyunca hastalığın neden olduğu önemli bozulmalar vardır.
